زندگینامه خیام نیشابوری ، فلسفه، اشعار و نحوه مرگ - وبلاگ آقا ایرج

به گزارش وبلاگ آقا ایرج، خیام نیشابوری فیلسوف، ادیب، ریاضی دان و اخترشناس بزرگ ایرانی است که آوازه رباعیات وی سبب شد تا تفکراتش تاثیر بسزایی بر جریان علمی و فلسفی جهان داشته باشد.

خیام نیشابوری یکی از بزرگ ترین دانشمندان و فلاسفه ایرانی محسوب می شود که رباعی سرایی وی، تضمینی برای جایگاه رفیع فلسفی و علمی او بود؛ تا آنجا که آوازه شاعری خیام، امروزه از دستاوردهایش در زمینه فلسفه مادی، منطق، متافیزیک، ریاضیات، اخترشناسی و گاه شماری نیز فزونی یافته است.

حکیم عمر خیام را می توان یکی از تاثیرگذار ترین شخصیت های علمی و ادبی ایران دانست که درون مایه کلام شگفت انگیز و اندیشه های وی، پس از گذر سالیان دراز، روان پارسی زبانان را مسحور می کند و برای اهالی قلم و علم، روشنایی به ارمغان می آورد. در این مطلب همراه ما باشید تا با خیام نیشابوری، نماد فلسفه شرق آشنا شوید.

همه چیز درباره عمر خیام نیشابوری بدانید:

• زندگینامه خیام
• دستاوردهای خیام نیشابوری
• آثار خیام نیشابوری
• لقب و عناوین خیام نیشابوری
• خیام نیشابوری در نگاه جهانیان
• آرامگاه خیام نیشابوری
• اندیشه های خیام نیشابوری
• رباعیات خیام

زندگینامه خیام نیشابوری

خیام نیشابوری در قرن پنجم هجری در شهر نیشابور به دنیا آمد. نام کاملش غیاث الدین ابوالفتح عُمَر بن ابراهیم خَیّام نیشابوری بود. او همچنین خیامی و خیام نیشابوری و خیامی النّیسابوری هم نامیده شده است. او در زمانی به دنیا آمد که ترکان سلجوقی بر خراسان بزرگ تسلط داشتند.

در کتاب های کهنی که به بیان زندگی خیام و کارهای او پرداخته اند، اختلاف های بسیاری به ویژه در تاریخ تولد و مرگ او وجود دارد. نخستین منبعی که به طور مفصل خیام را معرفی کرده است، چهار مقاله نظامی عروضی، نوشته شده در حدود 550 قمری است. دومین زندگی نامه خیام از طریق ابوالحسن علی بیهقی، در 556 قمری، در کتاب تتمه صوان الحکمه یا تاریخ الحکما نوشته شده است. نظامی عروضی و ابوالحسن بیهقی، هر دو معاصر خیام بوده و او را از نزدیک دیده اند.

وی در زادگاه خویش به آموختن علم پرداخت و نزد عالمان و استادان برجسته آن شهر از جمله امام پیروز نیشابوری علوم زمانه خویش را فراگرفت و چنان که گفته اند بسیار جوان بود که در فلسفه و ریاضیات تبحر یافت. خیام در سال 461هجری نیشابور را به قصد سمرقند ترک کرد و در آنجا تحت حمایت و سرپرستی ابوطاهر قاضی القضات سمرقند، کتابی درباره معادله های درجه سوم تحت نام رساله فی البراهین علی مسائل الجبر و المقابله به زبان عربی نوشت، و از آنجا که با خواجه نظام الملک طوسی رابطه ای نیکو داشت، این کتاب را پس از نگارش به خواجه تقدیم کرد.

فقه را در میان سالی در محضر امام پیروز نیشابوری آموخت؛ حدیث، تفسیر، فلسفه، حکمت و ستاره شناسی را فراگرفت. بعضی نوشته اند او فلسفه را مستقیماً از زبان یونانی فراگرفته بود. شماری از تذکره نویسان، خیام را شاگرد ابن سینا و شماری نیز وی را شاگرد امام پیروز نیشابوری خوانده اند. صحت فرضیه شاگردی خیام نزد ابن سینا بسیار بعید است، زیرا از لحاظ زمانی با هم تفاوت زیادی داشته اند. خیام در جایی ابن سینا را استاد خود می داند؛ اما این استادی ابن سینا، جنبه معنوی دارد.

پس از این دوران خیام به دعوت سلطان جلال الدین ملکشاه سلجوقی و وزیرش نظام الملک به اصفهان رفت تا سرپرستی رصدخانه اصفهان را بر عهده گیرد. یکی از برجسته ترین کارهای وی را می توان اصلاح گاه شماری ایران دانست. او هجده سال در آنجا سکونت داشت. در همین سال ها (456) مهم ترین و تأثیرگذارترین اثر ریاضی خود را با نام رساله فی شرح ما اشکل من مصادرات اقلیدس نوشت و در آن خطوط موازی و نظریه نسبت ها را شرح می دهد. به مدیریت او زیج ملکشاهی تهیه می شود و در همین سال ها (حدود 458) طرح اصلاح تقویم را تنظیم می کند. خیام گاه شمار جلالی یا تقویم جلالی را تدوین کرد که به نام جلال الدین ملکشاه مشهور است؛ اما پس از مرگ ملک شاه این گاه شماری تداوم نیافت. در این دوران خیام به عنوان اختربین در دربار خدمت می کرد، هرچند به اختربینی اعتقادی نداشت.

به دلیل آشوب ها و درگیری های ناشی از این امر، مسائل علمی و فرهنگی که قبلاً از اهمیت خاصی برخوردار بود به فراموشی سپرده شد. پس از درگذشت ملکشاه و کشته شدن نظام الملک، خیام مورد بی مهری قرار گرفت و یاری مالی به رصدخانه (زیج) قطع شد. عدم توجه به امور علمی دانشمندان و رصدخانه، خیام را بر آن داشت اصفهان را به قصد خراسان ترک کند. بعد از سال 479 خیام اصفهان را به قصد اقامت در مرو، مرکز تازه سلجوقیان، ترک کرد.

وی باقی عمر خویش را در شهرهای مهم خراسان به ویژه نیشابور و مرو گذراند. در آن زمان مرو یکی از مراکز مهم علمی و فرهنگی جهان به شمار می رفت و دانشمندان زیادی در آن حضور داشتند. بیشتر کارهای علمی خیام پس از مراجعت از اصفهان در این شهر جامه عمل به خود گرفت. احتمالاً رساله های اندازه الحکم و قسطاس المستقیم را در آنجا نوشته است. رساله مسائل الحساب (مسائلی در حساب) نیز احتمالاً در همین سال ها نوشته شده است.

مرگ خیام را میان سال های 517-520 هجری قمری می دانند که در نیشابور رخ داد. گروهی از تذکره نویسان نیز وفات او را سال 516 نوشته اند؛ اما پس از بررسی هایی معین شد تاریخ وفات وی سال 517 هجری قمری بوده است. مقبره وی هم اکنون در شهر نیشابور، در باغی آرامگاه امامزاده محروق قرار گرفته است.

سه یار دبستانی

در خصوص زندگی خیام افسانه های زیادی وجود دارد که علی رغم غیرواقعی بودن بسیار مشهور هستند. یکی از این افسانه ها سه یار دبستانی است. بنا به روایتی، خیام و حسن صباح و خواجه نظام الملک به سه یار دبستانی معروف بوده اند که هر یک در بزرگسالی به راهی رفتند. حسن، رهبری فرقه اسماعیلیه را بر عهده گرفت؛ خواجه نظام الملک، سیاستمداری بزرگ شد و خیام، شاعر و متفکری گوشه گیر شد.

بر پایه داستان این سه در زمان کودکی با هم قرار گذاشته بودند که هرکدام اگر به جایگاهی رسید آن دو دیگر را یاری رسانَد. هنگامی که نظام الملک به وزیری سلجوقیان رسید به خیام فرمانروایی بر نیشابور و گرداگرد آن سامان را پیشنهاد کرد، ولی خیام گفت که سودای حکومت ندارد. پس نظام الملک ده هزار دینار مقرری برای او معین کرد تا در نیشابور به او پرداخت کنند.

چنان که محمدعلی فروغی در مقدمه تصحیح خود از خیام اشاره کرده است:

این داستان سند معتبری ندارد و اگر هم راست باشد، حسن صباح و خیام هر دو باید بیش از 120 سال عمر کرده باشند که بسیار بعید است. به علاوه، هیچ یک از معاصران خیام هم به این داستان اشاره نکرده اند.

خیام استعداد شگرفی در اغلب زمینه های علمی مانند ریاضیات، نجوم، علوم ادبی، دینی و تاریخی داشت که سبب شد وی در این زمینه ها نیز دستاوردهایی داشته باشد. از وی رساله های کوتاهی در زمینه هایی چون مکانیک، هیدرواستاتیک، هواشناسی، نظریه موسیقی و غیره نیز بر جای مانده است. اخیراً نیز تحقیقاتی در خصوص فعالیت خیام در زمینه هندسه تزئینی اجرا شده است که ارتباط او را با ساخت گنبد شمالی مسجد جامع اصفهان تائید می کند.

دستاوردهای خیام نیشابوری

ریاضیات

س. ا. کانسوا می گوید:

در تاریخ ریاضی سده های 11 و 12 میلادی و شاید هم بتوان گفت در تمام سده های میانه، حکیم عمرخیام متولد نیشابور خراسان نقش عمده ای داشته است.

می توان رد پای خیام را به واسطه طوسی در پیشرفت ریاضیات در اروپا دنبال کرد. قدیمی ترین کتابی که از خیام اسمی به میان آورده و نویسنده آن هم دوره خیام بوده، نظامی عروضی، مؤلف چهار مقاله، است؛ ولی او خیام را در ردیف منجمین ذکر می کند و اسمی از رباعیات او نمی آورد. جورج سارتن از خیام به عنوان یکی از بزرگ ترین ریاضی دانان قرون وسطی نام می برد.

ستاره شناسی

عمر خیام در مطالعه ستارگان و صور فلکی، یکی از پیشگامان دوران خویش بود و ثمره فعالیت وی در این حوزه را می توان در تلاش او برای اصلاح گاه شماری ایران در دوره سلطنت ملک شاه سلجوقی (426-590 هجری قمری) خلاصه کرد. خیام با محاسبه مدار گردش کره زمین به دور خورشید تا 16 رقم اعشار، تقویم جلالی را در 25 فروردین 458 هجری خورشیدی (3 رمضان 471 هجری قمری) اصلاح کرد.

موسیقی

خیام به تحلیل ریاضی موسیقی نیز پرداخته است و در القول علی اجناس التی بالاربعاء مسأله تقسیم یک چهارم را به سه فاصله مربوط به مایه های بی نیم پرده، با نیم پرده بالارونده، و یک چهارم پرده را شرح می دهد.

ادبیات

خیام زندگی اش را به عنوان ریاضیدان و فیلسوفی شهیر سپری کرد، در حالی که معاصرانش از رباعیاتی بی خبر بودند که امروز مایه معروفیت و افتخار او هستند. معاصران خیام نظیر نظامی عروضی یا ابوالحسن بیهقی از شاعری خیام یادی نکرده اند. قدیمی ترین کتابی که در آن از خیام شاعر یادی شده است، کتاب خریدة القصر از عمادالدین اصفهانی است. این کتاب به زبان عربی و در سال 572 یعنی نزدیک به 50 سال پس از مرگ خیام نوشته شده است. صادق هدایت دراین باره می گوید:

گویا ترانه های خیام در زمان حیاتش به واسطه تعصب مردم مخفی بوده و تدوین نشده و تنها بین یکدسته از دوستان همرنگ و صمیمی او معروفیت داشته یا در حاشیه جنگ ها و کتب اشخاص باذوق به طور قلم انداز چند رباعی از او ضبط شده و پس از مرگش منتشر شده است.

صادق هدایت در کتاب ترانه های خیام دسته بندی کلی از مضامین رباعیات خیام ارائه می دهد و ذیل هر یک از عناوین رباعی های مرتبط با موضوع را می آورد:

• راز آفرینش
• درد زندگی
• از ازل نوشته
• گردش دوران
• ذرات گردنده
• هرچه باداباد
• هیچ است
• دم را دریابیم

بعضی فارسی شناسان بر این باورند که رباعیات خیام تازیانه ای بر زاهدان ریاکار است. عبدالرضا مدرس زاده، قائم مقام انجمن بین المللی ترویج زبان و ادبیات فارسی، اعتقاد دارد خیام در اشعارش بی اعتباری جهان و ناپایداری هستی موقت انسان را در زندگی به تصویر می کشاند. زبان تند و تیز خیام در رباعیات، تازیانه ای بر زاهدان دروغین و ریاکار است. بعضی او را به عنوان یک شاعر حکیم عارف منش و بعضی دیگر او را به عنوان یک شاعر بی اعتقاد به همه چیز و مادی اندیش محض معرفی کرده اند. نجم الدین رازی و دو سه نفر دیگر با توجه به محتوای الحادی رباعیات خیام اظهارنظرهایی منفی درباره او دارند.

در مقابل، کسانی دیگر در صدد تبرئه او برآمدند و رباعیاتی از قول او ساختند که حاکی از پشیمانی و توبه او باشد. کسانی هم،بیشتر در دوره معاصر، درصدد برآمدند که بگویند این رباعی ها اصلا از خیام نیست و از شخص دیگری به همین نام است.

آثار خیام نیشابوری

خیام آثار علمی و ادبی بسیاری تألیف کرده است که از جمله آن می توان به موارد زیر اشاره کرد. آثار فلسفی موجود خیام به چند رساله کوتاه، اما عمیق و پربار محدود می شود. آخرین رساله فلسفی خیام مبین تاثیر گرایش های عرفانی بر او است. همچنین نقش خیام در حل معادلات درجه سوم و مطالعاتش درباره اصل پنجم اقلیدس نام او را به عنوان ریاضی دانی برجسته در تاریخ علم ثبت کرده است.

• رساله فی البراهین علی مسائل الجبر و المقابله به زبان عربی، درباره معادلات درجه سوم؛.
• رساله فی شرح مااشکل من مصادرات کتاب اقلیدس در خصوص خطوط موازی و نظریه نسبت ها؛
• رساله اندازه الحکمه؛
• قسطاس المستقیم؛
• رساله مسائل الحساب (این اثر باقی نمانده است)؛
• القول علی اجناس التی بالاربعاء، اثری درباره موسیقی؛
• رساله کون و تکلیف به عربی درباره حکمت خالق در خلق عالم و حکمت تکلیف که خیام آن را در پاسخ پرسش امام ابونصر محمدبن ابراهیم نسوی، یکی از شاگردان پورسینا، در سال 473 (هجری قمری) نوشته است؛
• رساله روضه القلوب در کلیات وجود؛
• رساله ضیاء العلی؛
• رساله ای در صورت و تضاد؛
• ترجمه خطبه ابن سینا؛
• رساله ای در صحت طرق هندسی برای استخراج جذر و کعبگ.
• رساله مسائل ایجاب؛
• رساله ای در طبیعیات؛
• رساله ای در بیان زیگ ملکشاهی؛
• رساله نظام الملک در بیان حکومت؛
• رساله لوازم الاکمنه؛
• اشعار عربی خیام که در حدود 19 رباعی آن به دست آمده است؛
• نوروزنامه، از این کتاب دو نسخه خطی باقی مانده است (نسخه لندن و برلن)؛
• رباعیات خیام به زبان فارسی که در حدود 200 رباعی یا بیشتر از حکیم عمر خیام است و زائد بر آن مربوط به خیام نیست؛ بلکه به خیام نسبت داده شده است.
• عیون الحکمه؛
• رساله معراجیه؛
• رساله در علم کلیات؛
• رساله در تحقیق معنی وجود.

لقب و عناوین خیام نیشابوری

تاریخ نگاران و دانشمندان، هم عصر خیام و کسانی که پس از او آمدند جملگی بر استادی وی در فلسفه اذعان داشته اند، تا آنجا که گاه وی را حکیم دوران و ابن سینای زمان شمرده اند. از خیام به عنوان جانشین ابن سینا و استاد بی بدیلِ فلسفه طبیعی (مادی) ریاضیات، منطق و متافیزیک یاد می کنند؛ اما علاوه بر این القاب فراوانی هم داشته است که نمونه ای از این القاب عبارت است از: حکیم حجه الحق، خواجه، امام، الفیلسوف حجه الحق، خواجه امام، حکیم جهان و فیلسوف گیتی، الشیخ الامام، الشیخ الاجل حجه الحق، سلطان العلماء، ملک الحکماء، امام خراسان، من اعیان المنجّمین، الحکیم الفاضل الاوحد، تالی ابن سینا، حکیم عارف به جمیع انواع حکمت به ویژه ریاضی، مسلط بر تمامی اجزای حکمت و ریاضیات و معقولات، حجه الحق والیقین، نصیرالحکمه و الدین، فیلسوف العالمین، نصره الدّین، الحیر الهمام، سیّدالحکماءالمشرق و المغرب، السیّدالاجل، فیلسوف العالم و...

نام گذاری های بین المللی به نام خیام

• یکی از حفره های ماه به افتخار خیام عمر خیام نامیده شده است؛
• سیارکی در سال 1980 به نام وی نام گذاری شد (سیارک 3095)؛
• در تونس هتلی به نام خیام ساخته شده است؛
• در فرانسه و مصر نوشیدنی هایی به نام خیام تولید می شود؛
• رستوران خیام واقع دراتیوپی شهر آدیس آبابا. در مرکز کتابخانه دانشگاه اتیوپی رباعیات خیام به زبان امهری وجود دارد؛
• در سال 1892 میلادی انجمن عمر خیام در لندن از طریق گروهی از دانشمندان و ادیبان و روزنامه داران بنیانگذاری شد. این انجمن تا سال 1893 سه مراسم بزرگداشت برای خیّام برگزار کرد. همچنین دو عدد بوته گل سرخ بر مزار ادوارد فیتزجرالد مترجم رباعیات عمرخیام قرار داده شد که بر سرلوحه آن این طور نوشته شده بود: این بوته گل سرخ در باغ کیو پرورده شده و تخم آن را سیمپسن از مزار عمرخیام در نیشابور آورده است.

خیام نیشابوری در نگاه جهانیان

خیام نیشابوری در بحث ادبیات و شعر، بیشترین معروفیت را در رباعیات به دست آورده است. از میان شعرای بزرگ ایران کمتر کسی به اندازه خیام است که معروفیت جهانی داشته باشد. اوج شناخت جهان از خیام را می توان پس از ترجمه شعرهای وی از طریق ادوارد فیتزجرالد دانست و نام او را در ردیف چهار شاعر بزرگ جهان یعنی هومر، شکسپیر، دانته و گوته قرارداد. تأثیرات خیام بر ادبیات غرب از مارک تواین تا تی.اس.الیوت او را به نماد فلسفه شرق و شاعر محبوب روشنفکران جهان تبدیل کرده است .

بعد از فیتزجرالد، فرانسویان با ترجمه رباعیات او به معرفی خیام در جهان غرب یاری کردند. در سال 1875 میلادی گارسن دوتاسی، خاورشناس معروف فرانسوی، تعداد 10 رباعی از خیام را به فرانسه برده بود، در حالی که حدود ده سال قبل یعنی در سال 1867 نیکولاس، کنسول سفارت فرانسه در رشت، اولین ترجمه رباعیات را به فرانسه ارائه کرده بود. آندره ژید هم با رباعیات خیام از طریق ترجمه فیتزجرالد آشنا بود و بازتاب بعضی از مفاهیم رباعیات خیام را می توان در کتاب مائده های زمینی او مشاهده کرد. ولادیمیر پوتین، مارتین لوتر کینگ و آبراهام لینکن همیشه قبل از خواب رباعیات خیام می خواندند .

دولت جمهوری اسلامی ایران در ژوئن 2009 به عنوان نشانی از پیشرفت علمی صلح آمیز ساختمان، مجسمه ای به شکل چهارتاقی با ترکیبی از سبک های معماری و تزیینات هخامنشی و اسلامی به دفتر سازمان ملل متحد در وین هدیه داد که در محوطه آن در سمت راست ورودی اصلی قرار گرفته است. در این چهارتاقی مجسمه هایی از چهار فیلسوف ایرانی خیام، ابوریحان بیرونی، زکریا رازی و ابوعلی سینا واقع شده است. همچنین، در فروردین 1395، به همت مدیر انجمن بین المللی فرهنگ ایران، طی مراسمی از مجسمه خیام نیشابوری، ساخت استاد حسین فخیمی در دانشگاه اوکلاهما آمریکا با حضور گسترده دوستداران فرهنگ و هنر ایران زمین پرده برداری شد .

آرامگاه خیام نیشابوری

آرامگاه خیام واقع در شهر نیشابور، یکی از نمونه های اعلای معماری مدرن ایرانی محسوب می شود. این بنا که در سال 1342 و به همت هوشنگ سیحون، معمار برجسته ایرانی، ساخته شد.

بنای آرامگاه خیام در باغستانی قدیمی و در مجاورت گورستان امامزاده محروق جای گرفته است که علاوه بر مقبره، موزه و کتابخانه ای با موضوع این شاعر بزرگ در آن واقع شده است. فضای سرسبز و دلنشین، امکانات رفاهی مناسب و تندیس هایی از حکیم ایرانی، این مکان را به یکی از جاهای دیدنی استان خراسان رضوی تبدیل کرده است.

معماری مقبره خیام که 22 متر ارتفاع دارد، با الهام گیری از جهان فکری خیام طراحی شده و نشانه هایی از ریاضیات، ستاره شناسی و شاعری را در خود جای داده است. این مقبره همچنین گریزی به حرفه اجدادی حکیم عمر خیام، یعنی خیمه دوزی دارد و هنگامی که در آن دقیق شوید، جام می سرنگون را تداعی می کند تا سیحون، تمام جهان خیام را به زیرکی و زبردستی تمام، در یک قاب جای داده باشد.

• آدرس آرامگاه خیام: خراسان رضوی، نیشابور، میدان فضل، خیابان عرفان (مشاهده روی نقشه)

اندیشه های خیام نیشابوری

تاثیر غیرقابل انکار و بلیغ خیام نیشابوری بر فلسفه شرق و رسالات و کتاب های متعدد وی در باب منطق و فلسفه و همچنین، هنر جاویدان وی در رباعی سرایی که جوهره تمامی اندیشه ها و دانش وی را به گونه ای پر رمز و راز در خود جای داده است، مفسران و علاقه مندان بسیاری را برآن کرده است تا به شناخت او بپردازند. محققانی که پرچم دار آنان، خود یکی از شاخصه های ادبیات مدرن ایران، یعنی صادق هدایت است.

پیش از دقت در نگارش و هنر رازآلود خیام، باید به این موضوع توجه داشت که حکیم نیشابوری، یکی از مشرف ترین افراد دوران خویش به فقه و علوم اسلامی بود و به همین روی، سروده ها و اندیشه های وی دال بر جهل و بی خبری نیست. اشعار خیام با درون مایه ای غنی، انسان و دغدغه های او را بازیچه قرار می دهد و برای آینده بشر، ابراز نگرانی می کند. حکیم نیشابوری، با سیر در ستارگان و افلاک، انسان را موجودی بی تاثیر در هستی می خواند و توهم اشراف بر مخلوقات را از فکر او می زداید .

شک و تردید، اساس فلسفه خیام است و او موضوعاتی چون آفرینش، خلقت، جهان پس از مرگ و دین را نقد می کند. خیام نیشابوری، مرگ را به انسان یادآوری می کند و بر غنیمت شمردن عمر تاکید دارد؛ عمری که در نظر وی، تنها دارایی بشر است و از پوچی بی انتهای پس از آن، شاه و گدا را گریزی نخواهد بود.

خیام نیشابوری، فردی است که با فلسفه خود معادلات جهان را بر هم می زند. افسوس، بخشی ویژه از طریقت خیام است؛ چراکه او باور دارد که پس از مرگ، همه چیز بر باد خواهد رفت و تلاش انسان بی فایده خواهد بود. گویا او آمده بود تا سرگردانی انسان را به او یادآور شود و میراثی از جنس تردید برای او به ارمغان بگذارد؛ میراثی که با مصادره جریان ها، مکاتب، مذاهب و تفکرات گوناگون از بین نخواهد رفت. شاید بتوان شالوده جهان خیام را در این مصرع او خلاصه کرد که می سراید: بسیار بجویی و نیابی دیگر

رباعیات خیام

در انتها، تعدادی از زیباترین رباعیات و اشعار خیام نیشابوری را مرور خواهیم کرد.

به پاس خدمات بی بدیل این دانشمند بزرگ در حوزه های علم و فلسفه و ادبیات، 28 اردیبهشت ماه هرسال روز بزرگداشت حکیم خیام نیشابوری نامیده می شود. نظرهای خود را در خصوص این چهره بزرگ تاریخی با ما در میان بگذارید. همچنین در صورت تمایل، ما و سایر کاربران وبلاگ آقا ایرج را به یک رباعی از خیام دعوت کنید.