آشنایی با عمارت موسی خانی در شهر بابک کرمان - وبلاگ آقا ایرج

به گزارش وبلاگ آقا ایرج، در محله سفلا و در خیابان شریعتی شهر بابک در استان کرمان یک عمارت تاریخی و قدیمی وجود دارد به نام عمارت موسی خانی که قدمت آن به دوران قاجاریه بر می گردد . و در تاریخ 1227 تا 1232 هجری شمسی ساخته شده است و قدمت آن به بالای 150 سال می رسد. یکی از شهر های مهم گردشگری در استان کرمان شهر بابک می باشد که جاذبه های گردشگری طبیعی و تاریخی فراوانی دارد. این شهر که از جمله شهر های تاریخی کشور ایران به شمار می رود گفته می گردد که قدمتی به میزان دوران اردشیر بابکان یا بنابه گفته برخی قدمتش به دوران جد اردشیر بابکان یعنی به بابک بر می گردد. عمارت موسی خانی شهر بابک از زیباترین بناهای ایران به شمار میرود زیرا که تزئیناتی که درآن به کار برده شده است واقعا جالب توجه و خاص می باشد تزئیناتی که به صورت سیم و سکه در قسمت های مختلف از نمای ساختمان اجرا شده اند و سبب شده که بنای عمارت موسی خانی از معماری ویژه ای برخوردار گردد.

معرفی عمارت

جلوه ای از چهار فصل را می توان در هر دو طبقه عمارت موسی خانی حس کرد. در قسمت جنوبی یا تابستانه بنا تالاری ساخته شده است که دارای اتاق های سه دره می باشد و اتاق های پنج دری که در قسمت شمالی و زمستانی بنا که به ان شاه نشین می گویند جلوه ای بی نظیر به این بنای با ارزش و تاریخی داده است. در زمان های گذشته عمارت موسی خانی در نزدیکی های بازار سرپوشیده شهر بابک قرار داشت شهری که ازشهر های تاریخی ایران به شمار میرود و معماری ان واقعا چشم نوازو تحسین بر انگیز بود در ساخت عمارت موسی خانی شهر بابک از چوب های درخت گردو استفاده شده بود .ارسی ها و پنجره ها و درها به زیبایی هرچه تمام تر با چوب گردو به صورت هنرمندانه ساخته شده بودند و در ساخت حایل ها و ستون های عمارت نیز از چوب درخت تو ت استفاده شده بود. عمارت موسی خانی شهر بابک به دست فرزند حاج محمد علی که به حاج آقا ملقب بود ساخته شده است. درواقع در زمان آقامحمد خان فرزند سلطان محمود یعنی ابوالحسن خان به عنوان حاکم شهر در شهر بابک حکمران بود. ابوالحسن خان به دستور آقا محمد خان کور شد. حاج محمد علی برادر زاده ابوالحسن خان بعد از وی به عنوان حاکم شهر بابک منصوب گشت . محمد علی ملقب بود به حاج آقا که بعد از وی فرزندش که دوران حکومتش با سلطنت محمد شاه و ناصر الدین شاه قاجار همزمان بود به عنوان حاکم شهر بابک انتخاب شدو حدود 30 سال بر این شهر حکمرانی کرد. موقوفات بسیاری به وسیله وی اجرا شده است و این عمارت نیست یکی از ساختمان هایی است که به دستور وی ساخته شده است. تعداد اتاق های این عمارت 60 اتاق می باشد . اتاق هایی در میزان های کوچک تا بزرگ از سمت جنوب شرقی بنا می توان وارد اندرونی عمارت موسی خانی شد. برای رفتن به حیاط خانه باید از دالانی گذشت دالانی که نسبتا طولانی می باشد ودارای یک در هشتی است با زاویه ای 90 درجه که نشان دهنده معماری سنتی و ستودنی ایران در زمان های گذشته می باشد.این عمارت باشکوه بعلاوه دارای طاق نما ، انبار برای ذخیره غله و بادگیره و بعلاوه حوض درونی و بیرونی می باشد که این بنا را به یک بنای باشکوه و خاص تبدیل نموده است.

معماری عمارت موسی خانی شهر بابک

در هر سمت این عمارت چهار اتاق ساخته اند ، اتاق هایی که ابعادی به میزان 4 متر در 7 متر دارند. این عمارت در سه ضلع غربی، شمالی و جنوبی ساخته شده و یک عمارت دو طبقه به شمار میرود. در زیربه آنالیز بیشتر هر یک از این اضلاع عمارت می پردازیم :

آنالیز ضلع بهار نشین یا جنوبی بنا

طاق نمایی در ضلع جنوبی بنا ایجاد شده است و ایوان و تمامی اتاق های عمارت مشرف به حیات داخلی و باغ بزرگ عمارت می باشند. در این ضلع ازعمارت دو ایوان دو طبقه که نسبت به هم متقارن هستند و در وسطشان یک ایوان اصلی قرار گرفته است قرار گرفته اند.

ضلع غربی، تابستانی

در فصل گرما و در روز هایی که گرما شدید است به وسیله بادگیر بلندی که در ضلع غربی ساختمان ایجاد شده است هوای خنک به درون اتاق ها وارد می گردد . این بادگیر ها را می توان در بخش شمالی و در قسمت شاه نشین بنا اما در میزان کوچکتر نیز مشاهده نمود. که هم جنبه زیبایی دارد و هم باعث می گردد که جریان هوایی مطبوع تر و مناسب تری در ساختمان گردش داشته باشد. انبار غله به گونه ای طراحی شده است که نسبت به بقیه جاهای عمارت همیشه دمایش کمتر می باشد و در تقاطع بین ضلع شمالی و غربی بنا واقع شده است فضای بیرونی که در پشت پنج دری ایوان و در امتداد ضلع غربی عمارت موسی خانی قرار گرفته است. همان طور که گفتیم این ضلع بنا یک بادگیری بزرگ داشته که سبب می گردد در تابستان هوای مطلوب و مناسبی در این قسمت جربان داشته باشد و پنج دری هایی نیز در ضلع غربی و شرقی و در طرفینشان سه دری و راه رو هایی هستند که به صورت قرینه وار قرار گرفته اند.

آنالیز ضلع زمستان نشین یا ضلع شمالی

در ضلع شمالی یک بادگیر دو قلو وجود داشته است که بیشتر کاربردش در فصل بهار بود . که البته این بادگیرها را نوه موسی خان در زمان فرج الله خان به برج نگهبانی تبدیل نمود. امروزه موزه مردم شناسی در این قسمت دایر می باشد. بعلاوه ایوان ها در محور باریکه ها و در طرفین هم سه دری ها به صورت قرینه در بخش شمالی حیاط مرکزی قرار دارند که این قسمت دو طبقه می باشد.برای این که به این بخش از ساختمان وارد شوید می توان از میان طاق هایی که در ضلع شمالی حیاط قرار گرفته اند به این قسمت وارد شد. باغچه هایی که حوض بزرگ حیاط مرکزی را احاطه نموده اند به فضای حیاط مرکزی جلوه ای خاص بخشیده اند و حوض بزرگ دیگری که در جلوی این قسمت از بنا قرار گرفته است نیز در نوع خودش قابل تمجید می باشد. در بخش دوم این عمارت، باغی وجود دارد که با دیوار هایی به ارتفاع 8 متر در فصول مختلف سال علی الخصوص در فصل های بهار و تابستان با حوضی که در داخل خود دارد و حیاطش نیز که آجر کاری می باشد بسیار دیدنی و تماشایی می باشد و چشم انداز ای بی بدیل را به نمایش می گذارد. این باغ پر می گردد از گل های رنگا رنگ و فضایی شاد را به وجود می آورد.