امیدها به بازگشایی مسیر تاریخی شهر رشت قوت گرفت - وبلاگ آقا ایرج

به گزارش وبلاگ آقا ایرج، ایسنا/ براساس آخرین گزارشات منتشر شده، امیدها به بازگشایی مسیر تاریخی شهر رشت قوت گرفت.

من در گذر لب آب و رودخانه ای که دیگر زر ندارد به تماشای بیل های مکانیکی نشسته ام که آخرین خانه های حریم رودخانه زرجوب را می بلعد به این امید که وعده ای که سالهاست برای پاکسازی رودخانه زرجوب داده اند، محقق گردد. آیا می رسد روزی که اکوهای فاضلابی که فاضلاب محله زرجوب را با شدت به این رودخانه می ریزد، قطع گردد و مرحمی بر دل مردمی گردد که خاطراتشان به آب دادند برای داشتن چشم انداز ای بهتر و بازگشایی مسیری که عامل شکل گیری شهر رشت بود.

بیل مکانیکی خانه های حاشیه زرجوب را می بلعد. دیوارهای قطور با آجرهای قرمزش فرو می ریزد و سفال های قاشقی با تخریب سقف فرو می افتد. نی های خیزرانی که زیر بام خانه های سفال پوش چیده میشد، زیر چرخ زنجیری بیل مکانیکی خرد میگردد و اهالی محله لب آب شاهد از بین رفتن آخرین خانه های حریم رودخانه زرجوب هستند به این امید که حریم رودخانه پاکسازی گردد و چشم انداز زیبای زرجوب بعد از سالها دوباره برگردد.

چند روزی است صدای بیل مکانیکی در تمام محله پیچیده است و اهالی محله لب آب، خاطرات کودکی خود را به رود می سپارند. شهروندی می گوید: 70 سال است در محله لب آب زندگی می کنم. آن خانه که خراب می گردد، مال پدربزرگم بود. من همانجا به جهان آمدم و بزرگ شدم. از آن موقع تا حالا 70 سال است در محله لب آب زندگی و کار نموده ام. پدربزرگم حاشیه رودخانه قهوه خانه داشت.

مرد دیگری که از پل آهنی جوان به آن سوی زرجوب می آید، پیرامون اینکه امیدها به بازگشایی مسیر تاریخی شهر رشت قوت گرفت، می گوید: سال 1394 دکه سبزی فروشی من در بازارچه زرجوب خراب شد. حالا هم خانه ام در حال تخریب است. شهرداری املاک ما را خرید تا حریم رودخانه را آزادسازی کند، قرار است اوضاع بهتر گردد.

او هم از خاطرات کودکی اش می گوید، از اینکه کودکی اش را تابستان ها در زرجوب به آب می سپرد و در همین رودخانه شنا کردن آموخت. آن موقع آب تا این مقدار آلوده نبود. من کلی ماهی از همین رودخانه می گرفتم

روزهایی را به یاد دارد که با سرد شدن هوا، زرجوب محل تجمع پرندگان مهاجری بود که از سیبری به سواحل جنوبی دریای کاسپین مهاجرت می نمایند و مرغان ماهیخواری که زرجوب خوان پرنعمتی برایشان بود.

و من در گذر لب آب و رودخانه ای که زر ندارد به تماشای اکوهای فاضلابی خیره شده ام که فاضلاب محله زرجوب را با شدت به رودخانه می ریزد. رودخانه ای که سالهاست وعده پاکسازی آن داده می گردد.

نخاله های حاصل از تخریب خانه های حریم رودخانه زرجوب، در حاشیه رود تسطیح و می بینم که خشت های مکعبی در حریم رود تخلیه می گردد. در مرحله بعدی پس از آزادسازی حریم زرجوب قرار است رودخانه دیوارچینی گردد، این را ناظر پروژه می گوید و با اشاره به دیوارچینی زرجوب در انتهای لب آب در محله رودبارتان می افزاید: زرجوب در فصول بارندگی پرآب می گردد و آبهای سطحی هم به زرجوب سرریز می شوند. بنابراین باید حریم رودخانه دیوارچینی گردد وگرنه با شسته شدن دیواره، شاهد نشست زمین و آسیب به خانه هایی خواهیم بود که به حریم نزدیکتر هستند.

پروژه بازگشایی حریم دو رودخانه رشت یعنی زرجوب و گوهررود دهه هاست از سوی شهرداری رشت در حال اجراست. پروژه ای بسیار هزینه بر که باید املاک در مسیر را از مالکان خریداری و تخریب انجام و سپس حریم بهسازی گردد. این بهسازی می تواند در لاین دیگر زرجوب از سمت سد کشاورزی، تبدیل به خیابانی برای تردد خودروها گردد و یا همانند این سوی زرجوب، با ادامه سنگفرش مسیر، گذری برای پیاده روی گردشگرانی باشد که از محله زرجوب می خواهند پیاده به محله خواهر امام و از آنجا به نخچیر محله و ساغریسازان بروند.

در واقع آزادسازی حریم زرجوب در ضلع غربی، ادامه مسیر بزرگ گردشگری پیاده است که مقرر شده از محله زرجوب شروع و با گذر از ساغریسازان و بازار رشت به پیاده راه فرهنگی مرکز شهر رسیده و با امتداد از پیاده راه اعلم الهدی، از محله قدیمی پیرسرا عبور نموده و در نهایت به تالاب درون شهری عینک برسد. هفت کیلومتر پیاده روی در مسیری که خود عامل شکل گیری شهر رشت بود.

در کتاب جغرافیای حدود العالم (نگارش 372 ه. ق) از رشت با صفت ناحیه بزرگ یاد شده است. حمدالله مستوفی نیز در کتاب نزهة القلوب از رشت یاد نموده است. اما این آبادی شکل گرفته در میانه دو رودخانه زرجوب و گوهررود، چه زمانی مورد توجه نهاده شد؟

در این باره دکتر عباس پناهی مورخ میگوید: این نقطه، در واقع در مسیر یک راه ارتباطی واقع شده بود و توقفگاه هایی مورد استفاده کاروان های عبوری بود. بعلاوه، جغرافیای آن برای شکار مناسب بوده است. تصور کنید سرزمین پستی دارید، مملو از مرداب ها، رودها، جنگل ها و دیگر عوامل طبیعی که برای شکارچیان مناسب است. بنابراین، یکی از کانون های اولیه سکونت، همین نقطه رشت بود.

عضو هیئت علمی دانشگاه گیلان اضافه می نماید: نکته ای که کمتر به آن توجه شده، این است که پیش از دوره صفوی، رشت مرکز گیلان شده بود. گفته می گردد گیلان پیش از صفوی، به وسیله حاکمان محلی شرق و غرب، بیه پیش و بیه پس اداره می شد. درحالیکه ما سه خاندان محلی داشتیم و علاوه بر حکومت های شرق و غرب، شاهد حکومت محلی سلسله تجاسبی در رشت هم بودیم که کیائیان حکومت رشت را از بین می برند. اما از سال 980 قمری جمشید شاه بیه پسی بعد از یک نبرد بسیار خونین با کارکیا خان احمد خان دوم او را شکست می دهد و لاهیجان مرکز حکومت کیائیان را تصرف می نماید.

و پس از آن کل سرزمین دارالمرز به مرکزیت رشت اداره می گردد. ولی از آنجا که بیشترین منابع مکتوب تاریخی مربوط به دوره صفوی است، به نظر می رسد رشت پیش از صفویه کمتر مورد توجه بوده در صورتی که چنین نیست.

بنابراین رشت از اواخر سده نهم ه.ق در اختیار خاندان اسحاقی فومن قرار داشت و در سال 1000 قمری با سقوط حکومت های محلی، سراسر گیلان تا سال 1135 قمری در اختیار صفویان نهاده شد.

کارشناسان شهرسازی عقیده دارند با توجه صفویه به رشت، مدنیت در رشت به سرعت توسعه می یابد. تا پیش از صفویه و انتخاب رشت به عنوان مرکز گیلان، رشت قصبه ای بود با یک روز بازار در حریم زرجوب و شکل گیری و توسعه رشت به صورت خطی از محله لب آب در حریم رودخانه زرجوب شروع و به سمت محله چمارسرا در حریم رودخانه گوهررود امتداد می یابد.

حالا درست خط سیری که عامل مدنیت رشت بوده، آزادسازی می گردد تا معابری از دل بافت تو در تو و حلزونی رشت قدیم، باز گردد. حریم زرجوب از املاکی آزاد می گردد که اگرچه خشت خشت آن تاریخی در دل خود دارد اما بواسطه نهاده شدن در حریم رودخانه مسائل بسیاری ایجاد میکرد. خانه هایی که بعضی از آنها متروک و رها شده و آلونکی بیش نبودند، البته در این میان بعضی خانه ها همانند خانه خانواده بازرگان، تاریخ محله ای بود که مردم به آن لب آب می گویند، لذا جا دارد این تاریخ به گونه ای دیگر ثبت و نگهداری گردد.