تاریخچه سفره هفت سین؛ از دل تاریخ تا امروز
به گزارش وبلاگ آقا ایرج، رسم چیدن سفره هفت سین از آن رسوم باستانی ایرانی است که هر سال با دقت و ظرافت زیادی در همه خانه ها اجرا می شود. اصلا بدون چیدن سفره هفت سین نمی شود سال را نو کرد. اما معمولا به این که چرا چنین نمادها و خوراکی هایی را در هفت سین می گذاریم فکر نمی کنیم. مثلا در کل می دانیم که همه نشانه هایی از رسیدن بهار و نمادهایی برای برکت داشتن مال و زندگی در سال نو است ولی دقیقا نمی دانیم ریشه تاریخی و آئینی هر کدام چیست. در این مطلب از خبرنگاران مگ قرار است با تاریخچه و ریشه سفره هفت سین آشنا شویم.
سفره هفت سین در روزگاران کهن
در گذشته دور و زمان زرتشت سفره هفت سین به شکل امروزی چیده نمی شد بلکه سفره ای بود که در آن خوراکی های مختلف و در حد توان هر خانواده برای استقبال از بهار و برکت گرفتن از امشاسپندان قرار داده می شد. کمی بعدتر این خوراکی ها مفهومی تر شدند و هفت خوراکی و نماد در ارتباط با هفت امشاسپند روی سفره قرار می گرفتند که هر کدام دعای مخصوص خود را داشتند و نیت خاصی را در سال تازه دنبال می کردند.
- هوم (نوعی نوشدنی به دست آمده از گیاه هوم) در ارتباط با اهورامزدا (آفریننده دانا و نگهبان انسان) با آرزوی افزایش رزق و روزی در سال نو
- پارچه ای سفید به معنای گستردگی، برکت و پاکی زمین در ارتباط با سپندارمزد یا اسفند (نگهبان زمین، نماد عشق و پارسایی) با آرزوی آلوده نشدن زمین در سال نو
- شاخه های سبز بَرسَم یا سرو در ارتباط با امرداد (نگهبان گیاهان، نماد جاودانگی) با آرزوم حفظ پوشش گیاهی زمین در سال نو
- کاسه آب در ارتباط با خرداد (نگهبان آب ها و رودهای زمین، نماد رسایی و کمال) با آرزوی آلوده نشدن آب های زمین در سال نو
- یک ظرف شیر در ارتباط با بهمن یا هومن (نگهبان جانوران، نماد اندیشه نیک) با آرزوی عدم وجود رفتارهای حیوان آزاری در سال نو
- آتشدان در ارتباط با اردیبهشت (نگهبان آتش، نماد پاکی و راستی) با آرزوی خاموش نشدن آتش راستی و عشق در دل مردم
- جام فلزی در ارتباط با شهریور (نگهبان فلز و دانش، نماد شهریاری آرزو شده با کشور جاودانی) با آرزوی ساختن با تکیه بر دانش و ویران نکردن زمین در سال نو
به مرور زمان و با مهاجرت زرتشتیان به هند، چینش این سفره تغییر کرد و به هفت شین یا هفت چین تبدیل شد. در این سفره شمع و شعد و شیرینی به سفره راه پیدا کردند. هفت چین به معنای چیدن همه چیز در سفره است و طبیعی است که همه چیز در سفره سال نو قرار داده شود. این سفره باز هم به مرور زمان دچار تغییراتی شد و سرکه جای هوم را گرفت، سبزه جای سرو و سکه جای جام فلزی را و از این زمان به بعد بود که این سفره هفت سین نام گرفت. هفت سین تا امروز همچنان در همه خانه ها دیده می شود و هر نماد برای خود تفسیر و فلسفه ای دارد.
- سیر: نماد پزشکی، درمان و طب
- سماق: نماد طلوع خورشید
- سمنو: نماد برکت و فراوانی
- سکه: نماد دارایی
- سرکه: نماد شکیبایی و طول عمر
- سنجد: نماد فرزانگی و زایش
- سبزه: نماد نوزایی و تولد مجدد
همچنین در سفره هفت سین گلدان سنبل و لاله، سیب، آینه، شمعدان، تخم مرغ رنگی، یک کاسه آب که در آن نارنج یا سیب واقع شده است، گلاب، شیرینی، ماهی قرمز و گاهی نان تازه هم قرار داده می شود.
یک دلیل دیگر هم برای تعیین هفت سین در متنی مربوط به سده نهم هجری، نوشته شده از طریق ابراهیم سلطان تیموری، به چشم می خورد. او نوشته است که به دلایل نجومی باید سفره سال نو با نمادهایی که با حرف سین آغاز می شوند چیده شود تا سال نو با میمنت و مبارکی آغاز شود.
چرا در سفره هفت سین ماهی می گذاریم؟
جالب است بدانید که دلیل قرار تنگ ماهی قرمز روی سفره هفت سین هم نجومی است. حتما شما هم دیده اید که معمولا فقط 2 ماهی قرمز برای سفره هفت سین خریده می شود. منجمان در دوران باستان مشاهده کرده بودند که خورشید در زمان اعتدال بهاری در صورت فلکی دو ماهی طلوع می کند. پس توصیه می کردند که برای دریافت هرچه بیشتر برکات خورشید در اولین طلوع سال نو، 2 ماهی به صورت نمادین و برای برقراری ارتباط بیشتر با شرایط نجومی زمان تحویل سال، روی سفره هفت سین قرار داده شود.
اگر کنجکاو هستید که بدانید هنوز هم لازم است که نمادی از 2 ماهی در هفت سین داشته باشیم باید بدانید که همچنان خورشید اولین روز سال نو در صورت فلکی دو ماهی طلوع می کند. پس می توانید این نماد را در هفت سین داشته باشید. حالا این نماد می تواند واقعا تنگ حاوی ماهی باشد یا یک نقاشی و ظرف رزینی با این طرح، بالاخره ارتباط معنایی با شرایط نجومی روز اول فروردین برقرار خواهد شد.
چرا برای سال نو سبزه می کاریم؟
در زمان های باستان که شغل اغلب مردم کشاورزی بود، چند روز مانده به بهار، یک مشت از بذر تمام محصولات در ستون های خشتی مخصوصی ریخته می شد. هر بذر را در یک ستون می ریختند و آن را مرطوب می کردند تا سبز شود. هر کدام که بهتر سبز می شد یعنی محصول آن بذر در سال تازه بهتر و بیشتر بار خواهد داد. به مرور این رسم هم به کاری که این روزها انجام می دهیم تبدیل شد و قرار بر این شد که سبزه ها در روز سیزده به در به دست طبیعت سپرده شوند تا رشد کنند و غذای حیوانات شوند.
منبع: دیجیکالا مگ